M.4.44 Mag je als christen het leger in of oorlog voeren?

De Heer die “zalig” verklaart “die vrede brengen” (Mt. 5, 9), vraagt de vrede van hart, en klaagt de immoraliteit aan van de gramschap, die verlangen is naar wraak voor het kwaad dat men geleden heeft, evenals van de haat, die ertoe brengt de naaste kwaad toe te wensen. Als zulke houdingen vrijwillig zijn en men er in zaken van groot belang mee instemt, zijn het zware zonden tegen de liefde. [CCKK 480]

Zij vereist een rechtvaardige verdeling en bescherming van de goederen van personen, een vrije communicatie tussen de mensen, de eerbiediging van de waardigheid van personen en volkeren, en een volhardende beoefening van de rechtvaardigheid en de broederlijkheid. [CCKK 482]

Die komt toe aan het prudente oordeel van de regering, die tevens het recht heeft aan de burgers de plicht tot nationale verdediging op te leggen, met behoud van het persoonlijk recht op het gewetensbezwaar, dat dan geldend gemaakt wordt door een andere vorm van dienst aan de menselijke samenleving te verrichten. [CCKK 484]

De morele wet blijft altijd gelden, ook in geval van oorlog. Zij vraagt dat de niet-strijdende burgers, de gewonde soldaten en de krijgsgevangenen met menselijkheid behandeld worden. Handelingen die opzettelijke in strijd zijn met het volkenrecht, en bevelen die zulke handelingen opleggen, zijn misdaden, waarvoor blinde gehoorzaamheid niet voldoet als verontschuldiging. Te veroordelen zijn de massavernietigingen evenals het uitroeien van een volk of van een etnische minderheid, wat allerzwaarste zonden zijn: men is moreel verplicht zich tegen de bevelen te verzetten van degene die er opdracht toe geeft. [CCKK 485]

Men moet alles doen wat redelijkerwijs mogelijk is om op alle manieren de oorlog te voorkomen, gegeven het kwaad en de ongerechtigheid die hij met zich meebrengt. In het bijzonder moet men vermijden: de opeenhoping van en de handel in wapens voor zover deze niet naar behoren geregeld zijn door de rechtmatige overheid; de onrechtvaardigheden, vooral de economische en de sociale; de etnische en godsdienstige discriminaties; de afgunst, het wantrouwen, de hoogmoed en de wraakzucht. Alles wat gedaan wordt om deze en andere wanordelijkheden weg te werken, helpt om de vrede op te bouwen en de oorlog te vermijden. [CCKK 486]

Vrede is het gevolg van gerechtigheid en een teken van verwerkelijkte liefde. Waar vrede heerst, kan ‘elk schepsel goed tot rust komen’ (Thomas van Aquino). Aardse vrede is een weerspiegeling van de vrede van de Christus die hemel en aarde verzoend heeft.

Vrede is meer dan de afwezigheid van oorlog, meer ook dan een zorgvuldig uitgebalanceerd evenwicht van krachten (‘afschrikkingsevenwicht’). In een vredestoestand kunnen mensen met hun eerlijk verworven eigendom veilig leven en tot vrije uitwisseling met elkaar komen. Tijdens de vrede wordt de waardigheid en het zelfbeschikkingsrecht van het individu en van de volkeren gerespecteerd. Tijdens de vrede wordt het menselijke samenleven gekenmerkt door broederlijke solidariteit. [Youcat 395]

Paulus zegt: ‘Als u boos wordt, zondig dan niet: laat de zon niet ondergaan over uw boosheid’ (Ef. 4, 26).

Boosheid is in eerste instantie een natuurlijke gemoedsaandoening, als reactie op ervaren onrechtvaardigheid. Wanneer boosheid echter verandert in haat en je je de naaste kwaad toewenst, ontstaat uit een normale gemoedstoestand een zware tekortkoming ten opzichte van de liefde. Elke ongecontroleerde woede, en vooral de wraaklust, is gericht tegen de vrede en vernietigt daarmee ‘de rust van de orde’. [Youcat 396]

Geweldloos handelen heeft voor Jezus een grote betekenis. Hij draagt zijn discipelen op: ‘Ik zeg jullie je niet te verzetten tegen wie kwaad doet, maar wie je op de rechterwang slaat, ook de linkerwang toe te keren’ (Mt. 5, 39).

Als Petrus Hem met geweld wil verdedigen, wijst Jezus hem terecht: ‘Steek je zwaard in de schede’ (Joh. 18, 11). Jezus roept niet op tot strijd. Hij zwijgt wanneer hij voor Pilatus staat. Hij kiest de kant van de slachtoffers, laat zich kruisigen om de wereld door liefde te verlossen en de vredelievenden zalig te spreken. Daarom heeft de Kerk ook achting voor mensen die uit gewetensbezwaren de militaire dienst weigeren, maar zich op een andere manier dienstbaar maken aan de samenleving. [Youcat 397]

De Kerk strijdt voor de vrede, maar staat niet voor een radicaal pacifisme. Je kunt namelijk noch het individu, noch de overheden en samenlevingen het fundamentele recht op noodverweer of de gewapende verdediging ontzeggen. Oorlog is moreel gezien slechts als laatste redmiddel te verdedigen.

De Kerk zegt ondubbelzinnig nee tegen oorlog. Christenen moeten al het mogelijke doen om oorlog in een vroeg stadium te voorkomen: ze keren zich tegen wapenwedloop en wapenhandel, ze strijden tegen racistische, etnische en religieuze discriminatie, ze dragen bij aan de beëindiging van maatschappelijk en sociaal onrecht en versterken zo de vrede. [Youcat 398]

De volgende criteria gelden voor een ‘rechtvaardige oorlog’:

1. Een volmacht door de verantwoordelijke autoriteit;
2. Een terechte reden;
3. Een rechtvaardige bedoeling;
4. Oorlog moet de laatste mogelijkheid zijn;
5. De toegepaste middelen moeten in verhouding staan;
6. Er moet uitzicht op succes bestaan.

[Youcat 399]