6.10 Is moderne gerechtigheid anders dan in de Bijbel? Waarom wint 'de goede' niet altijd? Zijn naastenliefde en rechtvaardigheid met elkaar verbonden? Is het aangeven van een misdaad verraad?
De Bijbel smeekt ons tot God te keren en “houd vast aan liefde en recht” (Hos 12,7). We moeten hongeren en dorsten naar rechtvaardigheid, maar altijd met barmhartigheid als ons diepste verlangen (Mat 5,6-7). Alleen rechtvaardigheid kan de wereld niet veranderen, liefde wel. Jezus verving het “oog om oog” uit het Oude Testament (Deut 19,21) en waarschuwde ons kwaad niet met kwaad te vergelden (Mat 5,38-44). Dit laat de nauwe band tussen naastenliefde en rechtvaardigheid zien. Onze rechtssystemen zijn net zo onvolmaakt als de mensen die ervoor werken, zodat de rechtvaardigheid er helaas niet altijd op vooruit gaat.
Het is een christelijke plicht ervoor te zorgen dat er rechtvaardigheid heerst, vooral voor armen en mensen aan de rand van de samenleving. Als ons onrecht wordt aangedaan, kunnen we naar Jezus kijken, de enige echt rechtvaardige mens, die ook onterecht heeft geleden. Aangifte doen van misdaad in een redelijk betrouwbaar rechtsstelsel is geen verraad maar een dienst aan de mensheid. In de Bijbel staat dat we onze broeders en zusters die ons geschaad hebben eerst onder vier ogen moeten aanspreken en hen, als ze niet luisteren, daarna moeten aangeven bij de leiders van de gemeenschap (Mat 18,15-17).
Wat is rechtvaardigheid?
De rechtvaardigheid is de morele deugd die bestaat in de voortdurende en vaste wil om aan God en de naaste te geven waar ze recht op hebben. Rechtvaardigheid tegenover God wordt "deugd van godsvrucht" genoemd. Rechtvaardigheid ten opzichte van de mensen leidt ertoe de rechten van ieder te eerbiedigen en in de menselijke verhoudingen de harmonie tot stand te brengen die de rechtschapenheid bevordert ten opzichte van de personen en het algemeen welzijn. De rechtvaardige mens, die zo dikwijls vermeld wordt in de heilige boeken, onderscheidt zich door de tot houding geworden rechtschapenheid van gedachten en gedrag jegens zijn naaste. "Wees niet partijdig bij het rechtspreken: begunstig de arme niet en zie de rijke niet naar de ogen; spreek rechtvaardig recht over uw volksgenoten" (Lev 19,15). "Meesters, betracht jegens uw slaven recht en billijkheid in het besef dat ook gij een meester hebt in de hemel" (Kol 4,1) [CKK 1807].
Iedere samenleving zet haar eigen systeem van rechtvaardigheid op. Naastenliefde overstijgt rechtvaardigheid, omdat liefhebben geven is, aan de ander aanbieden wat ‘van mij’ is; maar dit gaat nooit zonder rechtvaardigheid, die ons ertoe aanzet aan de ander te geven wat ‘van hem’ is, wat hij verdient door wat hij is of wat hij doet. Ik kan een ander niet ‘geven’ wat van mij is, zonder hem eerst te geven wat hem rechtmatig toekomt. Als wij anderen uit naastenliefde liefhebben, dan zijn we in de eerste plaats rechtvaardig tegenover hen. Niet alleen is rechtvaardigheid niet vreemd aan naastenliefde, het is niet alleen een andere, gelijklopende weg naar naastenliefde: nee, rechtvaardigheid zonder naastenliefde bestaat niet” [Paus Benedictus XVI, Caritas in Veritate, 6].
